2 cách kiểm tra rơ le 4 chân đơn giản, nhanh chóng, dễ hiểu

Rơ le 4 chân là thiết bị chuyển mạch điện từ có 4 cực kết nối, bao gồm 2 chân cuộn dây điều khiển và 2 chân tiếp điểm đầu ra. Việc kiểm tra rơ le 4 chân sẽ đảm bảo hoạt động ổn định của hệ thống điện. Bài viết dưới đây Hioki Việt Nam sẽ hướng dẫn bạn 2 cách kiểm tra rơ le 4 chân đơn giản, nhanh chóng, dễ hiểu, dễ thực hiện. 

1/ Khi nào nên kiểm tra rơ le 4 chân?

Bạn cần tiến hành kiểm tra rơ le 4 chân trong các trường hợp sau:

• Khi thiết bị không hoạt động: Nếu thiết bị điện không bật được hoặc hoạt động không ổn định, rơ le có thể là nguyên nhân gây ra sự cố.
• Sau thời gian sử dụng lâu dài: Rơ le sử dụng trong thời gian dài có thể bị oxy hóa tiếp điểm hoặc hỏng cuộn dây, cần kiểm tra định kỳ.
• Khi nghe thấy tiếng lạ: Nếu rơ le phát ra tiếng kêu bất thường hoặc không có âm thanh “tách” đặc trưng khi hoạt động.
• Trước khi lắp đặt: Kiểm tra rơ le mới trước khi lắp vào mạch để đảm bảo chất lượng và tránh hư hỏng thiết bị khác.
• Khi bảo trì hệ thống: Trong quá trình bảo trì thiết bị điện, việc kiểm tra rơ le giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn.

Tham khảo thêm: Cách Kiểm Tra Điện 3 Pha Mất Pha Nhanh Chóng và An Toàn

2/ Hướng dẫn kiểm tra rơ le 4 chân bằng đồ hồ vạn năng

Đồng hồ vạn năng là công cụ tối ưu để kiểm tra rơ le 4 chân vì khả năng đo chính xác và thao tác đơn giản. Tuy nhiên, bạn cần chọn đồng hồ vạn năng chất lượng cao để đảm bảo kết quả đo chính xác và độ bền của thiết bị.

Một số dòng đồng hồ vạn năng chất lượng cao:

• Đồng hồ vạn năng Hioki DT4256: Sản phẩm có độ chính xác cao và khả năng đo nhiều thông số khác nhau. Thiết bị được trang bị màn hình LCD lớn, dễ đọc số liệu trong mọi điều kiện ánh sáng.
• Đồng hồ vạn năng Hioki 3030-10: Model này nổi bật với tính năng tự động chọn thang đo và khả năng đo True RMS. Sản phẩm có độ bền cao và phù hợp cho các công việc đo lường chuyên nghiệp.
• Đồng hồ vạn năng Hioki 3244-60: Đây là dòng đồng hồ số có độ phân giải cao và nhiều chức năng đo nâng cao. Thiết bị được thiết kế nhỏ gọn, tiện lợi cho việc mang theo và sử dụng tại hiện trường.

Các bước kiểm tra rơ le 4 chân bằng đồng hồ vạn năng:

Việc kiểm tra rơ le 4 chân bằng đồng hồ vạn năng giúp xác định nhanh tình trạng cuộn dây và tiếp điểm. Phương pháp này đơn giản, dễ thực hiện và cho kết quả chính xác nếu bạn thao tác đúng.

Bước 1: Chuẩn bị và xác định chân rơ le

• Tháo rơ le khỏi mạch điện và đặt trên bề mặt phẳng, sạch sẽ
• Quan sát sơ đồ trên vỏ rơ le để xác định chân cuộn dây (thường đánh số 1, 2) và chân tiếp điểm (thường đánh số 3, 4)
• Cài đặt đồng hồ vạn năng ở chế độ đo điện trở (Ω)

Bước 2: Kiểm tra cuộn dây điều khiển

• Đặt 2 que đo của đồng hồ vào 2 chân cuộn dây (chân 1 và 2)
• Đọc kết quả trên màn hình: nếu hiển thị giá trị điện trở (thường từ 50Ω đến 1000Ω tùy loại rơ le) thì cuộn dây còn tốt
• Nếu hiển thị “OL” hoặc vô cực (∞) nghĩa là cuộn dây bị đứt

Bước 3: Kiểm tra tiếp điểm thường đóng (NC)

• Đặt que đo vào chân chung (COM) và chân thường đóng (NC)
• Kết quả bình thường: điện trở gần bằng 0 (tiếp điểm đang đóng)
• Nếu hiển thị “OL” nghĩa là tiếp điểm bị hỏng

Bước 4: Kiểm tra tiếp điểm thường mở (NO)

• Đặt que đo vào chân chung (COM) và chân thường mở (NO)
• Kết quả bình thường: hiển thị “OL” hoặc vô cực (tiếp điểm đang mở)
• Nếu hiển thị giá trị điện trở nhỏ nghĩa là tiếp điểm bị dính

Bước 5: Kiểm tra hoạt động chuyển mạch

• Cấp điện áp định mức cho cuộn dây (12V DC hoặc 24V DC tùy loại rơ le)
• Quan sát sự thay đổi trạng thái của các tiếp điểm bằng đồng hồ vạn năng
• Tiếp điểm NC phải chuyển từ đóng sang mở, tiếp điểm NO phải chuyển từ mở sang đóng

Đọc thêm: Tìm hiểu một số đồng hồ đo điện chi tiết từ vôn kế đến đồng hồ vạn năng

3/ Hướng dẫn kiểm tra rơ le 4 chân bằng mạch đơn giản 

Kiểm tra rơ le 4 chân bằng mạch đơn giản là phương pháp sử dụng nguồn điện và đèn báo để quan sát trực tiếp trạng thái hoạt động của rơ le. So với kiểm tra bằng đồng hồ vạn năng, cách này không cho kết quả đo điện trở chính xác, nhưng lại dễ nhận biết bằng mắt và tai (qua tiếng “tách” và sự sáng/tắt của đèn). Phương pháp này đặc biệt phù hợp khi cần kiểm tra nhanh tại hiện trường.

Các bước thực hiện:

Bước 1: Chuẩn bị thiết bị

• Nguồn điện DC (12V hoặc 24V tùy theo thông số rơ le)
• Đèn LED hoặc bóng đèn nhỏ 12V
• Điện trở hạn dòng 1kΩ
• Dây dẫn và breadboard (nếu có)

Bước 2: Xây dựng mạch kiểm tra

• Kết nối cực dương nguồn điện với một đầu cuộn dây rơ le qua điện trở hạn dòng
• Kết nối cực âm nguồn điện với đầu cuộn dây còn lại
• Mắc đèn LED nối tiếp với một tiếp điểm của rơ le

Bước 3: Thực hiện kiểm tra

• Cấp điện cho cuộn dây rơ le và quan sát hoạt động
• Rơ le tốt sẽ phát ra tiếng “tách” và đèn LED sẽ sáng (nếu mắc với tiếp điểm NO) hoặc tắt (nếu mắc với tiếp điểm NC)
• Ngắt điện cuộn dây, rơ le phải trở về trạng thái ban đầu

Bước 4: Kiểm tra tất cả các tiếp điểm

• Thay đổi kết nối đèn LED với các tiếp điểm khác nhau
• Quan sát sự thay đổi trạng thái của từng tiếp điểm khi cấp và ngắt điện cuộn dây
• Ghi nhận kết quả để đánh giá tình trạng hoạt động của rơ le

Bước 5: Đánh giá kết quả

• Rơ le hoạt động bình thường khi tất cả tiếp điểm chuyển mạch đúng theo thiết kế
• Nếu có bất kỳ tiếp điểm nào không hoạt động, rơ le cần được thay thế

4/ Những lỗi thường gặp với rơ le 4 chân và cách khắc phục

Rơ le 4 chân có cấu tạo đơn giản nhưng trong quá trình sử dụng vẫn có thể gặp nhiều sự cố khiến thiết bị hoạt động không ổn định hoặc ngừng hẳn. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu hư hỏng giúp kiểm tra rơ le 4 chân kịp thời, tránh ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống điện.

• Cuộn dây bị đứt: Sau thời gian dài hoạt động hoặc khi rơ le phải chịu quá tải và nhiệt độ cao, cuộn dây có thể bị đứt, khiến rơ le không thể đóng/ngắt. Trường hợp này thường phát hiện khi đo điện trở thấy giá trị vô cực. Giải pháp tốt nhất là thay rơ le mới, hoặc quấn lại cuộn dây nếu có kỹ năng và thiết bị chuyên dụng.
• Tiếp điểm bị oxy hóa: Hoạt động trong môi trường ẩm hoặc tiếp xúc lâu với không khí có thể làm tiếp điểm bị mòn và phủ lớp oxy hóa, dẫn đến điện trở tiếp xúc cao và hoạt động chập chờn. Bạn có thể vệ sinh bằng giấy nhám mịn hoặc dung dịch làm sạch chuyên dụng, nhưng nếu tiếp điểm mòn quá nhiều thì nên thay rơ le mới.
• Tiếp điểm bị dính: Khi đóng/ngắt dòng điện lớn, hồ quang điện có thể khiến tiếp điểm NO bị cháy dính lại và luôn ở trạng thái đóng. Tình trạng này khó sửa chữa nên giải pháp là thay rơ le và đồng thời kiểm tra tải để tránh lặp lại sự cố.
• Lò xo tiếp điểm yếu: Qua thời gian sử dụng hoặc khi rơ le chịu va đập mạnh, lò xo tiếp điểm có thể mất độ đàn hồi, khiến việc đóng/ngắt không chắc chắn. Do không thể thay riêng lò xo bên trong, cách duy nhất là thay rơ le mới.
• Vỏ rơ le bị nứt: Va chạm cơ học, thay đổi nhiệt độ đột ngột hoặc lão hóa vật liệu có thể khiến vỏ rơ le nứt, làm hơi ẩm và bụi lọt vào bên trong, tăng nguy cơ oxy hóa tiếp điểm. Khi gặp tình trạng này, bạn cần thay mới ngay để tránh hư hỏng lan sang thiết bị khác.
• Nhiễu điện từ (EMI): Ở môi trường nhiều thiết bị điện công suất lớn, rơ le có thể bị nhiễu điện từ khiến đóng/ngắt sai thời điểm. Cách khắc phục là bổ sung linh kiện lọc nhiễu hoặc thay rơ le có khả năng chống EMI tốt hơn.

5/ Lưu ý khi kiểm tra và sử dụng rơ le 4 chân

Để đảm bảo quá trình kiểm tra rơ le 4 chân diễn ra an toàn, chính xác và kéo dài tuổi thọ thiết bị, bạn cần tuân thủ một số nguyên tắc sau:

• Ngắt nguồn điện trước khi kiểm tra: Luôn đảm bảo mạch điện đã được ngắt hoàn toàn để tránh nguy cơ giật điện hoặc chập mạch.
• Dùng dụng cụ phù hợp: Sử dụng đồng hồ vạn năng hoặc mạch kiểm tra có thông số đúng, tránh làm hỏng cuộn dây và tiếp điểm.
• Đọc kỹ sơ đồ chân rơ le: Mỗi loại rơ le có thể có ký hiệu và bố trí chân khác nhau, cần đối chiếu với thông số kỹ thuật trước khi đo hoặc đấu nối.
• Không cấp điện áp vượt định mức: Việc cấp điện áp cao hơn quy định sẽ nhanh chóng làm cháy cuộn dây hoặc làm dính tiếp điểm.
• Tránh môi trường ẩm và bụi: Nên lắp rơ le ở vị trí khô ráo, sạch sẽ để hạn chế oxy hóa và ăn mòn tiếp điểm.
• Không đóng/ngắt tải vượt khả năng chịu dòng: Hạn chế hồ quang điện quá lớn, bảo vệ tuổi thọ tiếp điểm.
• Kiểm tra định kỳ: Định kỳ kiểm tra điện trở cuộn dây, tình trạng tiếp điểm và độ chắc chắn của chân tiếp xúc.

Hy vọng với kiểm tra rơ le 4 chân được chia sẻ ở trên, bạn có thể dễ dàng áp dụng để đánh giá tình trạng thiết bị một cách nhanh chóng, đơn giản và chính xác. Kiểm tra đúng cách không chỉ giúp rơ le hoạt động ổn định mà còn góp phần kéo dài tuổi thọ cho cả hệ thống điện.